Kalan Süre
Halving Yaklaşıyor
Bono, tahvil, fon, hisse senedi gibi menkul yatırım enstrümanlarının devlet kontrolünde alınıp satıldığı piyasaya borsa denir. Tarihte ilk defa 1409 yılında Belçika’da kurulduğu ve kurumsallaştığı kabul edilen borsa, günümüzde her ülkede bulunmaktadır. Türkiye’ de 1985 yılında sermaye piyasası faaliyetine başlayan İstanbul Menkul Kıymetler Borsası 2013 yılında Borsa İstanbul adını almıştır.
Borsanın İşleyişi.
Borsaların işleyişi tıpkı mezatlar gibidir. Mezatlarda alıcı ve satıcılar bir araya gelirler. Alım-satıma aracılık eden mezatçı, satıcıdan aldığı ürünü satıcının belirlediği alt fiyattan açık arttırmayla satışa sunar ve ürüne en yüksek fiyatı veren alıcıya satar. Alıcıdan aldığı ürün bedelini satıcıya ödemek, alıcıya ise aldığı ürünü teslim etme görevi ile ürün ve para güvencesi karşılığında alıcı ve satıcıdan komisyon alır. Ayrıca, alışverişten kaynaklanan vergi, harç ve diğer masrafları da taraflardan alır. Borsa’nın mezattan farkı, alıcı ve satıcıların bir araya gelmemeleri ve yatırımcılarının işlemlerini Sermaye Piyasası Kurulunun yetkilendirdiği yatırım kurumları aracılığıyla yapabilmesidir. Devlet, mezatçı gibi yapılan ticarette alıcı ve satıcının haklarını koruyarak işlemlerin vergilendirilmesini sağlar, aracı kurumlarda müşteri avukatı ve bankası gibi çalışıp verdiği hizmetin bedelini yapılan işlemlerden aldığı komisyondan karşılar.
Borsada yapılan işlem şöyle örneklendirilebilir: Bir yatırımcı borsada işlem gören pay senedi hisselerinden 10 lot yani 1000 adet XC senedini 7,22 TL’ den satışa koyduğunda 10 lot senet bu fiyatı ilk veren alıcıya satılır, aynı fiyattan almayı kabul edip alış emrini diğer alıcılar verse de satışta hisse kalmadığından alamazlar yada ilk alıcıdan kalan sayı kadar hisse alabilirler. Hisse Senedine olan talep artıp 7,22 TL’ den satışta senet kalmadığında fiyat 7,22 TL’ den daha yukarı çıkar. Alışverişte, alıcı pay senedini alır satıcı ise takasbanka giden parasını 2 gün sonra alabilir. Her iki taraf bu alışverişte vergi, masraf ve komisyon öderler.
Borsada yapılan işlemdeki kar veya zararı ise şu şekilde örneklendirebiliriz; 10 lot pay senedini 7,22 TL’den satın alan yatırımcı bu senedini 7,90 TL’den satarsa pay senedi başına 7,90-7,22=0,68 TL, toplamda 0,68×1000=680 TL. kazanç; 7,02 TL’ den satarsa 7,22-7,02=0,2 TL, toplamda 200 TL zarar eder, ayrıca vergi, masraf ve komisyonlar kardan düşülür, zarara eklenir.
